BRACIA DOBRZYŃSCY
- FRATRES MILITES CHRISTI DE DOBRIN - Komandoria Krakowska
|
|
|
| |
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
|
| Autor |
Wiadomość |
|
BRAT BRUNON
BRAT RYCERZ
Dołączył: 13 Maj 2007
Posty: 2577
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: KRAKÓW
Płeć: Mężczyzna
|
 Wysłany: Czw 13:37, 28 Cze 2007 Temat postu: Historia zakonu cystersów. |
|
|
Historia zakonu cystersów.
Powstanie zakonu cystersów wiążę się z ruchem odnowy w Kościele w XI w. Okazało się wtedy, że życie zakonne dalekie jest od reguły św. Benedykta z Nursji (spisanej w VI w.), która wskazywała drogę do świętości poprzez pokorę, posłuszeństwo i milczenie. Dzięki hojnym ofiarom i nadaniom życie zakonne było nie tylko dostatnie, ale także pełne świeckich problemów, nie pozostawiających czasu na medytację i modlitwę w ciszy. Mijało się to całkowicie z celem idei monastycznej (czyli klasztornej). Należało zatem odnaleźć i ocalić sens powołania klasztornego. W lecie roku 1097 św. Robert (zm. 1111), opat benedyktynów z Molesme, wraz z grupą dwudziestu współbraci opuścił założony przez siebie (w roku 1075) klasztor w Molesme. Na decyzję Roberta wpłynął fakt, że miasto, w którym znajdował się jego klasztor położone było przy głównym trakcie z Paryża do Lyonu. Jako dość znana miejscowość, Molesme cieszyło się sporym zainteresowaniem i przybywały do niego tłumy średniowiecznych turystów. Nie odpowiadało to św. Robertowi, a także części zakonników (wśród nich byli Alberyk i Stefan Harding). Pragnęli oni ciszy i spokoju, tak niezbędnych do kontemplacji i pogłębiania życia duchowego. Dlatego mnisi zadecydowali się przenieść w inne, bezludne miejsce. Zadecydowano, że będzie to położone w okolicach Lyonu Citeaux (łac. Cistercium), które obecnie nosi nazwę Saint - Nicolas - lès - Cîteaux. Mnisi uzyskali pomoc od Rajnarda - kuzyna św. Roberta (odstąpił on polanę pod zabudowę wśród lasów) oraz księcia Burgundii Odona, który wsparł budowę. Jak podaje tradycja klasztor w Citeaux został kanonicznie erygowany (z łac. erigo - 'wznoszę' = wzniesiony, ufundowany, założony) przez władze kościelne 21 marca 1098 roku, czyli w dzień św. Benedykta. Na znak pasterskiego posługiwania biskup Gauthier z Chalon wręczył założycielowi zakonu cystersów (nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy miejscowości - Cistertium) pastorał. Pierwszym opatem tego zakonu został Robert z Molesme. Niespełna rok później św. Robert, z polecenia Stolicy Apostolskiej (papieża Urban II), powrócił do klasztoru Molesme i tam pozostał aż do śmierci. W 1099 r. opatem mianowany został św. Alberyk, który rządy nad klasztorem sprawował aż do swojej śmierci w 1109 r. To właśnie za jego rządów powstały solidne fundamenty życia zakonnego. W pochodzącym z tego okresu dokumencie "Instituta" Abelryk podkreślił konieczność wierności regule św. Benedykta (jej podstawy to: ubóstwo, prostota i życie ascetyczne). To właśnie drugi opat wprowadził (dla odróżnienia od benedyktynów) charakterystyczny dla cystersów biały habit z czarnym szkaplerzem. Wprowadzono pewne reformy. Zakonnicy zrezygnowali z wielu drugorzędnych praktyk liturgicznych, modlitw, litanii, czy też procesji, które przez stulecia dodawane były do reguły. Na przykład benedyktyńskim opactwie Cluny odmawiano przeciętnie w ciągu dnia około 200 psalmów. Wskutek tego mnisi byli znużeni i nie mieli czasu na prywatną medytację i modlitwę. Tymczasem cystersi rozłożyli całość 150 psalmów na cały tydzień. Reguła nakazywała też prostotę, która wyrażała się w rezygnacji z dekoracyjnego wystroju wnętrz (barwnych witraży, czy rzeźb) oraz ze zdobnych naczyń liturgicznych. Budynki miały być przede wszystkim funkcjonalne, a zarazem użyteczne. Opactwo cysterskie stanowiło zamknięty zespół architektoniczny - kościół i zabudowania klasztorne stanowiły powiązaną ze sobą całość i zwykle otoczone były murem. Na terenie klasztoru nie mogły przebywać osoby świeckie (klasztor zamieszkany był przez zakonników i konwersów). Właściwe zabudowania klasztorne skupione były wokół wirydarza, czyli prostokątnego dziedzińca. Wiele spośród budowli stanowiły budynki gospodarcze (czyli stodoły, obory, młyn, kuźnica, garbarnia, warsztaty rzemieślnicze, wytwórnia wina itp.). Ponadto w obrębie opactwa znajdowały się także ogrody i cmentarz (jedynie dla zakonników), który znajdował się zwykle przy prezbiterium. Nieodłącznym elementem życia zakonnego była dla cystersów praca, a podstawowym obowiązkiem cystersów było wcielanie w życie zasady św. Benedykta "Ora et labora", czyli "Módl się i pracuj". W roku 1100 papież Paschalis II oddał Citeaux pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Trzecim z "ojców założycieli" (obok św. Roberta i św. Abelryka) był Anglik Stefan Harding (1060 - 1134). Jako kolejny opat był on twórcą pierwszych konstytucji zakonnych zawartych w tak zwanej "Charta Charitatis" ("Karta Miłości") i autorem formy sprawowania władzy nad zakonem przez Kapitułę Generalną. Instytucja Kapituły Generalnej została potem przejęta przez większość zgromadzeń i zakonów. Za rządów Stefana Hardinga powstawały liczne nowe zakony. "Karta" została aprobowana w 1119 r. przez papieża Kaliksta I, a cystersi zostali zatwierdzeni jako nowy zakon Kościoła. Rozpowszechniali się szybko. W latach 1113-15 powstały protoopactwa La Ferté, Pontigny, Clairvaux i Morimondo, które następnie dały początek nowym opactwom. W roku śmierci św. Stefana (czyli w 1134 r.) żyli w 65 opactwach, a w chwili śmierci św. Bernarda (w 1153 r.) opactw było już 343. Św. Bernard (1091-1153) był jednym z najwybitniejszych ludzi XI wieku. Urodził się w zamku Fontaines pod Dijonem i pochodził z rodu rycerskiego. Przed Wielkanocą roku 1112 ten pobożny młodzieniec przybył do Citeaux, a wraz z nim w progach klasztoru stanęło trzydziestu, pochodzących z możnych rodów, towarzyszy (w tym jego bracia, wujowie i kuzyni). Już w 1115 r. młody Bernard został opatem klasztoru cystersów w Clairvaux. Bernard dokonał reformy macierzystej reguły, kładąc większy nacisk na kontemplację. Zasłynął jako charyzmatyczny kaznodzieja, posiadający olbrzymi dar przekonywania. Oprócz tego był także wybitnym teologiem i filozofem. Służył radą książętom i biskupom. Uczestniczył w krucjacie przeciwko Albigensom. Był filozofem, uczonym i teologiem. Przypisywano mu liczne cuda i już w 20 lat po swojej śmierci został kanonizowany. W 1830 r. ogłoszono go doktorem Kościoła. Za jego życia nastąpił szybki rozrost zakonu w całej Europie (także w Polsce). Do Polski cystersi zostali sprowadzeni w połowie XII wieku. Pierwsze klasztory na ziemiach Polskich powstały w Jędrzejowie (w 1139 r.) i w Lubiążu. Kolejne powstały w Łeknie, Sulejowie, Wąchocku, Koprzywnicy, Kołbaczku na Pomorzu. Ta ostatnia wspólnota założona została w roku 1174 przez mnichów z duńskiego Esrom. Sprowadził ich książę pomorski Subiesław. W latach 80tych XII wieku do Oliwy cystersów zaprosił książę gdański - Sambor. Kolejne opactwa powstawały w Krakowie na Mogile, w Henrykowie i w wielu innych miejscowościach. Klasztory cystersów powstawały przede wszystkim w miejscach odludnych, w lesistych i wilgotnych dolinach.. Zakon miał być samowystarczalny i utrzymywać się z pracy własnych rąk. Miejsca pod lokalizację wybierano tak, by wspólnoty znajdowały się odludziach. Miało to stwarzać zakonnikom warunki dogodne do medytacji, która zgodnie z regułą miała ona zajmować zakonnikom większość dnia. W związku z tym mnisi nie mieli zbyt wiele czasu na pracę. Dlatego powstała grupa braci bez święceń kapłańskich tzw. konwersów (bracia laicy), która obsługiwała mnichów. Instytucję konwersów wprowadził św. Alberyk. Bracia laicy byli pełnoprawnymi członkami wspólnoty (z wyjątkiem prawa uczestniczenia w kapitule). Do ich obowiązków należała m. in. obsługa młynów, uprawa ziemi, bezpośrednie zarządzanie tworzonymi z, przekazywanych na rzecz klasztoru, wsi folwarkami. Sprawowali także opiekę nad podróżnymi i rozdawali pożywienie biednym przy bramie klasztornej. Przy zakonach powstawały osady o charakterze świeckim. Z czasem niektóre z nich przekształciły się w miasteczka. Szczytowy rozwój osiągnął zakon w wieku XIV, kiedy to cystersi tworzyli jednolitą i zdyscyplinowaną społeczność, posiadającą jednakowy charakter i wspólne cele. Jednolitość utrzymywano za pomocą corocznych zebrań Kapituły i poprzez wizytacje klasztorów. Zgodnie z założeniami "Charta Charitatis" corocznie (14 września) zbierała się w Citeaux Kapituła Generalna. Posiadała ona władzę ustawodawczą i sądowniczą w zakonie. Przysługiwało jej prawo karania i usuwania przełożonych winnych zaniedbań. "Karta" nakazywała także by każdy klasztor był raz w roku wizytowany przez opata klasztoru "macierzystego". Z takiej wizyty sporządzano sprawozdanie, które potem opaci składali na Kapitule. Opat Citeaux nie uzyskał żadnych specjalnych uprawnień. W połowie XVII w. dokonał się podział zakonu - w jego wyniku wyodrębnił się tzw. zakon trapistów. Nazwa pochodzi od klasztoru La Trappe, gdzie najwybitniejszą postacią był Armand J. B. Rance (zm. 1700). W Polsce XIX wieku nastąpił upadek zakonu cystersów, kiedy to zaborcy zaczęli likwidować opactwa. Najbardziej ucierpiał klasztor w Jędrzejowie. Do dnia dzisiejszego czynne są opactwa cysterskie w Krakowie Mogile, Jędrzejowie, Szczyrzycu i w Wąchocku, a także parafie w Oliwie, Henrykowie, Krzeszowie i Sulejowie.
Cystersom przypisuje się wprowadzanie nowoczesnych metod rolniczych, głównie w dziedzinie upraw roślin. W przyklasztornych skryptoriach mnisi przepisywali w dużej ilości księgi liturgiczne, ascetyczne, naukowe, czy literackie oraz teksty kazań i zbiory praw. Przy klasztorach powstawały zasobne w zbiory biblioteki a opactwa stały się centrami rozwoju myśli religijnej i naukowej. Cystersi przyczynili się także do rozpowszechnienia się w całej europie takich wczesnogotyckich form, jak sklepienie krzyżowo - żebrowe, ostrołukowe arkady oraz skarpy. Jako jedni z pierwszych zaczęli stosować w budownictwie cegłę. Wnętrza prostych kościołów cysterskich były surowe i piękne. Nie posiadały one też wież - dzwon umieszczano na przecięciu nawy głównej z porzeczną, w drewnianej wieżyczce (tzw. sygnaturce). Początkowo istniał zakaz stosowania w kościele cysterskim rzeźb i malowideł przedstawiających ludzi i zwierzęta (wyjątkiem był wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa). Jednak od XIII wieku zaczęły pojawiać się rzeźbione detale architektoniczne, a z czasem, malowidła ścienne i witraże. Należy też zaznaczyć olbrzymią rolę zakonu cysterskiego w rozwoju kolonizacji. Opactwa powstawały w miejscach odludnych, a następnie rozwijały się przy nich osiedla ludzkie, a z czasem miasteczka.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
 |
|
|
 |
|
Gość
|
| Wysłany: Czw 17:49, 28 Cze 2007 Temat postu: |
|
|
Co do Cystersów to ich herb:
[link widoczny dla zalogowanych]
a herb opactwa oliwskiego z którego mógł się wywodzić biskup Chrystian, założyciel Braci Dobrzyńskich to:
|
|
| Powrót do góry |
|
|
|
Gość
|
| Wysłany: Wto 0:00, 19 Lut 2008 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | Zygmunt Gloger
Geografia historyczna ziem dawnej Polski
Kraków 1903
Żaden zakon nie cieszył się w Polsce takim rozwojem, jak Cystersi, począwszy od ich przybycia w roku 1140, przez lat 140. Pochop sprowadzania ich do Polski dal Janisław, biskup wrocławski, założeniem pierwszego cysterskiego opactwa w powyższym roku w miejscowości, zwanej Zbrzeźnica pod Jędrzejowem w dyecezyi krakowskiej. Dalej powstały opactwa główniejsze: w Lędzie (Ląd) nad Wartą w Wielkopolsce około roku 1145, w Łęknie przeniesione później do Wągrowca (Wielkopolska), w Sulejowie nad Pilicą roku 1172, w Wąchocku roku 1188 (dyecezya krakowska), w Koprzywnicy pod Sandomierzem, fundacya z roku 1185 Kazimierza Sprawiedliwego, w Kacicach pod Słomnikami, fundacya z roku 1222 biskupa krakowskiego Iwona, przeniesiona wkrótce do wsi Mogiły (gdzie mogiła Wandy); w Ołoboku wielkopolskim roku 1213; w Obrze nad rzeką Obrą w dyecezyi poznańskiej roku 1231 (filia opactwa łęknowskiego); w Gościchowie, który przezwano Paradyżem, roku 1234; w Ludzimierzu fudacya z roku 1235, przeniesiona po kilkunastu latach do Szczyrzyc. W Bledzewie, Przemęcie, Szpetalu naprzeciw Włocławka, w Byszewie na Kujawach, który przezwano potem Koronowem, i t. d. Na Śląsku oddano Cystersom (r. 1163–1175) klasztor w Lubiążu, którego filią został jeden z najznakomitszych ich klasztorów w Henrykowie (r. 1227). Drugą filią Lubiąża było założone w roku 1246 opactwo kamienieckie. Starszym zaś od obu tych filij lubiąskich był klasztor Cystersek w Trzebnicy, założony przez Henryka I, księcia śląskiego, na prośbę małżonki jego, św. Jadwigi. Koszta ukończonej roku 1219 budowy wynosić miały 30.000 grzywien, czyli około 15.000 funtów srebra, co na owe czasy stanowiło sumę potężną. Zakonnicy pobliskiego klasztoru w Lubiążu odlewali sami ołowiane płyty na dach gmachu trzebnickiego i dzwony, za co otrzymali od księcia dwie wioski.
Z pomiędzy tych wszystkich klasztorów cysterskich dodawał szczególniejszego blasku jędrzejowskiemu stosunek jego ze św. Bernardem, którego własnoręczny list troskliwie tam przechowywano. Tutaj także pisał swoją kronikę, zostawszy Cystersem, biskup krakowski, Wincenty Kadłubek, i tu życie w roku 1223 zakończył. (List św. Bernarda wraz z rękopisami Kadłubka zgorzały przy pożarze klasztoru roku 1800). Wielki wpływ cywilizacyjny tego zakonu w Polsce polegał jednak nie tyle na działalności jego literackiej, ile na pracowitem zagospodarowaniu ziemi i zasiedlaniu pustych przestrzeni kolonistami. Z tem wszystkiem doba zakładania opactw cysterskich i ich filij około roku 1280 zakończyła się. Przyczyną tego było trzymanie się Cystersów w odrębności cudzoziemskiej i niechęć w przyjmowaniu Polaków do swych zakonów. Pierwsi Cystersi sprowadzeni byli do Polski z Francyi i Niemiec. Nazwę zakonu wzięli od głównego swego opactwa we Francyi, Citeaux, po łacinie Cisterium, którego zwierzchnictwu podlegały wszystkie klasztory, stanowiące w Polsce jedną prowincyę. Opat w Cisterium zwał się generałem zakonu, a władzę jego wykonywał wikaryusz generalny, inaczej wizytator, przełożony nad wszystkimi klasztorami w granicach Polski, Śląska i Prus, a później i Litwy. Do klasztorów polskich przybywali ciągle za doby Piastów zakonnicy Francuzi i Niemcy, i to było powodem, że pod koniec XIII wieku zakon, chociaż wzorowy, stracił w narodzie swoją wziętość, którą pozyskały dla siebie zakony żebrzące Dominikanów i Franciszkanów. (...)
Pomiędzy klasztorami cysterskimi w wieku XV kwitł szczególniej starożytny konwent w Mogile. Żyjący wówczas dwaj zakonnicy, Mikołaj i Jerzy z Sambora, ozdabiali rękopisy miniaturami. W kronice opactwa mogilskiego przechowała się wiadomość o zaciętym sporze w kwestyi praw klasztoru pomiędzy królem Kazimierzem Jagiellończykiem a opatem mogilskim, Hirszbergiem. Po roku 1793 widzimy prowincyę Cystersów polskich podzieloną. Odtąd w części, odpadłej do Austryi, leżały klasztory: jędrzejowski, sulejowski, wąchocki, koprzywnicki, mogilski i szczyrzycki, stanowiące prowincyę, tak zwaną „obojga Galicyi”. W prowincyach, zabranych przez Prusy, pozostało nieco więcej klasztorów, to jest Bledzew, Koronowo, Ląd, Obra, Oliwa, Ołobok, Owińsko, Paradyż, Pelplin, Przemęt i Wągrowiec, składających prowincyę Prus i Polski. Kasata Cystersów w Królestwie Polskiem nastąpiła w roku 1819. Na Litwie po roku 1832 został tylko jeden klasztor w Kimbarówce. W Prusiech poznoszono klasztory i opactwa cysterskie w latach 1823 do 1836. Pozostały tylko w Galicyi dwa klasztory męskie w Mogile i Szczyrzycu.
|
| Cytat: | Klasztor za trzecim kamieniem
tekst: Henryk Pruss
zdjęcia: Zenon Żyburtowicz
(materiał ukazał się w grudniowym numerze Elit z 2002 r.)
W XI wieku centrum Europy znajdowało się w Burgundii. Nie dało się ominąć tej krainy w podróżach z Flandrii, Brabancji, Niderlandów, Anglii, północnej Francji na południe ku Prowansji, Langwedocji czy Italii, lub jadąc ze szwajcarskich kantonów, Austrii i Węgier oraz południowych Niemiec na Zachód. Burgundia była zresztą wówczas celem podróży samym w sobie. W klasztorze benedyktynów w Cluny znajdowało się drugie obok Rzymu centrum życia duchowego zachodniego świata chrześcijańskiego. Podlegało mu 1450 klasztorów, głównie we Francji, ale też Niemczech, Anglii, Hiszpanii i Włoszech, niezależnych od miejscowych biskupów.
Jednakże już na samym początku XII wieku pojawił się w tej krainie jeszcze jeden klasztor, do którego drogą z Langres w kierunku Chalon zaczęły ciągnąć tłumy pątników. Klasztor znajdował się na odludziu, wśród dzikich lasów, w miejscu zwanym po francusku Citeaux, a po łacinie Cistertium, co oznacza "za trzecim milowym kamieniem przydrożnym". Początkowo był budowlą drewnianą. Założyli go na ziemi ofiarowanej przez rycerza Raynalda trzej mnisi, którzy opuścili z grupą 18 towarzyszy inny klasztor benedyktynów w Molesme. Byli to zakonnicy Robert, Almeryk i Stefan Harding ogłoszeni później świętymi. Oni też kolejno pełnili obowiązki opatów Nowego Klasztoru, który stał się ośrodkiem macierzystym zakonu cystersów.
Miejsce strachu i samotności
Decyzja św. Roberta o opuszczeniu zakonu benedyktynów miała charakter konstruktywnego protestu. Chciał on przywrócić życiu monastycznemu wypracowane 5 wieków wcześniej przez św. Benedykta zasady pustelnicze. Do tego zaś "miejsce strachu i samotności" było potrzebne jak najbardziej. Nie przypuszczał jednak, że reforma sprowadzająca się do powrotu do źródeł tak bardzo zyska na popularności, że o kontemplacji na odludziu mógł tylko marzyć. Uciekł, zresztą z Citeaux po roku.
Chętnych do przystąpienia do nowego zakonu było wielu. Klasztor był ciągle przepełniony, chociaż szybko się rozbudowywał. Wkrótce mnisi z Cistertium stali się fundatorami nowych klasztorów, m.in. w La Ferte (1113), Clairvaux i Morimond (1115).
Dla odróżnienia od "czarnych" benedyktynów kluniackich ubierali się w białe habity z czarnymi szkaplerzami na piersiach. Już 2 lata po założeniu Nowego Klasztoru postarali się o wyłączenie go spod jakiejkolwiek ingerencji biskupów i poddani zostali przez papieża Paschalisa II bezpośredniej opiece Stolicy Apostolskiej.
W 1113 roku do bram Citeaux zastukał młodzieniec o mieniu Bernard z grupą 30 towarzyszy. Został przyjęty do klasztoru i tak zaczęła się kariera jednego z najwybitniejszych ludzi XI wieku. Dwa lata później został mianowany opatem nowego klasztoru w Clairveaux, który stał się drugim obok Citeaux ośrodkiem zakonu promieniującego na całą Europę. Bernard zasłynął jako płomienny kaznodzieja o ogromnej charyzmie i sile religijnego przekonywania. Pełnił też rolę pośrednika w sporach pomiędzy papiestwem i władcami świeckimi. Był wybitnym teologiem i filozofem swojej epoki. Jeden z jego uczniów został wybrany papieżem. Był nim Eugeniusz III. W tym czasie opat z Clairveaux stanął na czele wyprawy misyjnej przeciwko Albigensom, ale nie przekonał ich do powrotu na łono Kościoła. Dzieła dokończyli jego następcy, którzy w latach 1209-1219 prowadzili przeciwko braciom z Alby krucjaty zbrojne i po ich pokonaniu obsadzili biskupstwa w Narbonne, Tuluzie i Carcassonne.
Pod koniec życia Bernarda, którego w 1220 r. ogłoszono świętym, zakon cystersów miał już 333 opactwa i należało do niego ok. 11-12 tys. zakonników z całej łacińskiej Europy.
Niewątpliwie obok osobistych motywów powołań poszczególnych mnichów na tak dynamiczny rozwój zakonu w tak krótkim czasie wpłynęło zwolnienie go z wszelkich podatków na rzecz władzy świeckiej i Kościoła (bulla Inocentego II z 1132 r.). Nie trwało ono długo, ale wystarczyło do nadania zakonowi ogromnej dynamiki początkowego rozwoju, która nota bene kłóciła się z wewnętrzną regułą zakonu.
Oni cywilizowali Europę
Późniejsi historycy przypisywali cystersom wielką rolę w cywilizowaniu Europy, a zwłaszcza w upowszechnianiu na słabo zaludnionych terenach nowoczesnych metod rolnictwa, głównie uprawy roślin. Wypracowany przez nich model architektoniczny świątyń dał bodziec do powstania stylu gotyckiego. Na terenach, gdzie trudno dostępny był budowlany kamień, stosowali jako pierwsi cegłę. Aliści mnisi w białych habitach nie mieli zamiaru cywilizowania pustkowi. To się działo mimochodem. Oni po prostu szukali początkowo miejsc odludnych dla zapewnienia sobie warunków do spokojnej medytacji i modłów. A że reguła nakazywała im przeznaczać na ten cel sporą część dnia, nie mieli go zbyt wiele na pracę. Stali się więc pracodawcami. W ten sposób pojawiła się w ich klasztorach grupa braci konwersów (bez święceń kapłańskich) obsługująca mnichów. To oni uprawiali ziemię, prowadzili młyny i inne obiekty klasztornej gospodarki. Zarządzali także bezpośrednio folwarkami tworzonymi ze wsi darowanych im przez osoby świeckie. Wokół klasztorów powstawały osady ludzi służebnych wykonujących różne zawody. Wiele tych osad przekształciło się w miasteczka o znaczeniu regionalnym.
Często też zdarzało się tak, że to możni ludzie świeccy, przeważnie książęta, chcieli mieć braci cystersów na swoim terenie. Większość zakonników władała bowiem biegle łaciną, spora część z nich potrafiła pisać, zakon słynął od początku ze znakomitych skrybów. Przepisywali oni papieskie bulle, modlitewniki, kancjonały, teksty kazań, traktatów filozoficznych, teologicznych, medycznych, księgi liturgicznej, przygotowywali coraz większą ilość dokumentów o charakterze prawnym. Europa cywilizowała się i wzrastało w niej zapotrzebowanie na dokumenty. Cysterskie biblioteki stawały się coraz bardziej zasobne w setki cennych rękopisów.
Dzięki staraniom opata z Clairveau, Stefana Lexingtona, działającego we Francji Anglika, papież Inocenty IV wydał bullę powołującą pierwszą wyższą szkołę - kolegium dla cystersów w Paryżu. Następne takie szkoły o charakterze kolegiów regionalnych powstały w Oxfordzie, Wurzburgu, hiszpańskiej Estelii, Bolonii, Metzu, Pradze, Wiedniu, Heidelbergu, pod koniec XV wieku w Mogile k. Krakowa, belgijskim Louvain i Avignon w Prowansji. Wykształciły one łącznie ok. 500 doktorów św. Teologii. Choć nie były placówkami licznymi, kształciło się w nich zwykle na raz kilkunastu studentów, miały znakomite biblioteki. Co ciekawe, kolegia tworzono w znanych już ośrodkach uniwersyteckich, a niektórym dały one początek. Zakazane było w nich studiowanie prawa, ale robiono to potajemnie. Cysterskie biblioteki kolegialne miały wiele traktatów prawniczych w swoich zbiorach. Ze względu na stosowanie przez adwokatów licznych matactw i posługiwanie się kłamstwem, ojcowie zakonu prawo uważali za naukę niemoralną.
Zakon zaczął też wkrótce realizować szersze cele Kościoła. Już w czasach św. Bernarda cystersi brali udział w krucjatach do Ziemi Świętej lub je przygotowywali. Na terenie opanowanej przez Maurów Hiszpanii założyli zakon rycerski Alcantary (1158) lub inkorporowali już istniejące (zakon z twierdzy Calatrava). Ten na przykład ściągnięty został na tereny przylegające do Prus i Zachodniego Mazowsza (ok. 1215), gdzie założył zakon Braci Dobrzyńskich wchłonięty później przez Krzyżaków. W tym samym czasie mnisi z istniejących już klasztorów w północnych Niemczech i na Pomorzu przystępowali do prac misyjnych na ostatnich pogańskich terenach Europy ciągnących się nad Bałtykiem od ujścia Wisły po ujście Newy. W 1164 r. francuski cysters Fulko został wyświęcony na misyjnego biskupa do Estonii. W roku 1205 cysters Dietrich z Loccum założył opactwo Dunamunde u ujścia Dźwiny na terenie dzisiejszej Rygi. 8 lat później został mianowany biskupem pogańskiej Estonii, której wciąż nie udawało się schrystianizować. W 1206 roku misję w Prusach rozpoczął Gotfryd z Łekna i udało mu się nawet nawrócić dwoje miejscowych książąt. Po nim tytularnym biskupem Prus mianował papież cystersa Krystiana. Kolejny z zakonnych braci - Baldwin z Alaune rozpoczął krucjatę jako biskup Semgalii i Kurlandii na terenach dzisiejszej Łotwy, ale w 1233 roku przegrał bitwę z poganami pod Revalem (dzisiejszy Tallin).
Zaczęło się od Jędrzejowa
Na terenach należących dziś do Polski pierwsze klasztory cystersów powstały jeszcze za życia św. Bernarda. Były to opactwa w Jędrzejowie (1139) i Lubiążu na Śląsku (początkowo kluniacki, a od 1163 r. cysterski, obsadzony przez mnichów z niemieckiego Pfort) oraz w Łeknie (1143) przeniesiony później do Wągrowca. Wkrótce powstały opactwa w Sulejowie (1176), Wąchocku (1179), Koprzywnicy (1185), Kołbaczu na Pomorzu (1174, zakładali go mnisi z duńskiego Esrom wychowani w burgundzkim Clairveaux, oni również z książętami gdańskimi Subisławem i Samborem założyli po roku 1175 opactwo w Oliwie). Większość cysterskich opactw na ziemiach polskich, Śląsku i Pomorzu powstała jednak w XIII wieku (Mogiła k. Krakowa, Szczyrzyc, Henryków nad Oławą, Kamieniec nad Nysą, Krzeszów, Ruda Śląska, Jemielnica, Ląd nad Wartą, Bierzwnik, Paradyż, Obra, Wieleń-Przemęt, Bledzew, Byszewo-Koronowo, Pelplin, a jeszcze później Kimbarówka k. Mińska Białoruskiego i Wistycze na Litwie).
Wszystkie dotrwały do początków XIX wieku. Wtedy zostały poddane kasacie przez zaborców popartej decyzją papieża. Podzieliły losy zakonu w całej Europie i świecie (były już opactwa w Ameryce Łacińskiej, Stanach Zjednoczonych, Afryce Południowej). Największy cios z klasztorów na ziemiach polskich dotknął opactwo w Jędrzejowie. Spodziewano się, że nie ulegnie ono likwidacji i zwieziono tam nawet skarby, głównie najstarsze pergaminy z innych opactw (Szczyrzyc). Zostały one skonfiskowane przez władze carskie, wywiezione do Petersburga i rzekomo włączone do tamtejszych bibliotek, chociaż nigdy nie były udostępniane.
|
Tekst z strony:[link widoczny dla zalogowanych]
|
|
| Powrót do góry |
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
|
|
|
| |
| |
fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2002 phpBB Group
|
|
|
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
