Brat Callixtus, Rycerz w Zakonie Szpitalików

BRAT BRUNON · BRAT RYCERZ

Brat Callixtus, Rycerz w Zakonie Szpitalików Św. Jana z Jerozolimy 12-13 wiek

Tłumaczenie na Polski z języka Angielskiego Adam Kubik.

Callixtus jest zbrojnym bratem w Zakonie Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy. Jako takowego obowiązują go te same reguły i obowiązki co innych braci w zakonie. Nosi on taki sam czarny habit (wzorowany na benedyktyńskich) z białym krzyżem, służąc zakonowi od jego rodowitego Auvergne do Hrabstwa Trypolisu.

Brat Callixtus

Zgodnie z regułą nadaną przez Raymunda du Puy’a, szpitalnicy składali śluby czystości, posłuszeństwa i ubóstwa. Musieli oddać się we wszystkim służbie biednym.

Zakon posiadał wewnętrzną hierarchię pomiędzy braćmi (kapłanami, diakonami, subdiakonami, klerykami), półbraćmi i sługami zakonu.
Habit :

Zgodnie z regułą Raymunda du Puy’a, strój braci musiał być skromny. Zakazane zostało noszenie ubrań o jaskrawych kolorach i futer. Bracie musieli nosić biały krzyż na pelerynach i płaszczach. Nie mogli spać nago, musieli nosić lnianą i wełnianą koszule. Klerycy musieli ubierac się na biało służąc kapłanom przy ołtarzu.
Wyposażenie mnicha:

Zgodnie z tym co pisze David Nicolle, ośmiokątny krzyż nie pojawiał się przed początkiem 13 wieku. Występował on w formie prostej w wymiarach pomiędzy 7 a 10 cm

Strój szpitalików, zgodnie z tym co pisze David Nicolle, składał się: 3 koszul, 3 par nogawic, tuniki, habitu, sukni, dwóch płaszczy: jednego lnianego i jednego z grubej wełny, 2 sznurów: jednego lnianego jednego wełnianego, kaptura, 3 prześcieradeł w torbie. Przed 1262, szpitalnicy w ziemi świętej mogli również nosić kapelusze lub białe turbany. Z drugiej strony zakazane było noszenie sandałów (planeaus), oraz butów kawaleryjskich (wysokich, w stylu islamskim) rzeczy te mogły być noszone jedynie w nocy. Istniał również zakaz noszenia lnianej bielizny lecz był on często łamany.

W roku 817 Zgromadzenie Aix la Chapelle oraz władze Świętego Benedykta (w Histoire Médiévale n°6 p47) zdefiniowały zasady ubioru mnichów benedyktynów. Interesujące jest przejrzenie dwóch: Mnich otrzymywał dwie peleryny (cucullea or capa): podróżną, która miała go chronić przed złą pogodą.The Dictionary of Liturgical Art notuje regułę noszenia dużego wełnianego bądź jedwabnego płaszcza przez wszystkich członków zakonów obowiązującą do 1968 roku. Płaszcz + kaptur są zbliżone formą do kształtu dzwonu, osłaniający klatkę piersiową, niejednokrotnie wykańczany futrem (zakazane było używanie futra pochodzącego od zwierząt dzikich). Mnich otrzymywał również 2 koszule (camisa), tunikę, etc… często źle nazywaną jako “scapulary”. 4 pary pończoch (pedules), 2 pary nogawic (femoralia), 1 pas (rocum, bracile), który zgodnie z tym co piszą w the Dictionary of Liturgical Art zrobiony był z ciemnej skóry, 2 pary nogawic (fasciolae), buty, rękawice (the Dictionary of Liturgical Art notuje, że były one biale dla wszystkich mnichów), dwupalczaste rękawice z owczej wełny na zimę, scapulary: tunika bez rękawów, sięgająca od łokcia do łokcia i w dół do kostek, dopasowana do ciała i rozchodząca się do kostek, z szerokim kapturem na jedną stopę, z długą na yard górą zaczynająca się szpicem na szerokość kciuka, z dołem otwartym, szerokim na ponad yard. Stroje te były nabywane u lokalnych producentów, mogły więc się różnic w zależności od regionu.

Zgodnie z opisami mnisi otrzymywali również inne przedmioty, poza ciuchami, takie jak : mata, prześcieradło, wełniany koc, poduszkę, nóż, stylus do pisania, igłę, tabliczkę i chusteczkę (używane do wyrzucania nieczystości).

Białe ornaty, które musiały być noszone przez kapłanów oraz ich asystentów w trakcie obrzędów, pod rządami Raymonda du Puy’a zostają zastąpione przez duży wełniany płaszcz specyficzny dla stroju mnichów. Płaszcz ma formę zamkniętą, dopasowany do ciała, z wielkimi rękawami i kapturem. Biały dla Cystersów (i Joannitów), czarny dla Benedyktynów. Przed rewolucja francuską nazywany był “Froc”. Zgodnie z nakazami Raymonda du Puy’a, krzyż miał znajdować się na piersi (bądź sercu), oraz na zewnętrznej stronie płaszcza. Ze względu na to, że froc jest zdefiniowany jako płaszcz w the Dictionary of Liturgical Art, jest możliwe, że na niego również naszywany był krzyż...
Dodatkowe rzeczy:

Dictionay of Liturgical Art pokazuje nam rzeczy, które mogły być używane, jednak nie precyzuje ich dokładnej daty:

Saszetka na Viaticum (hostie) : mały mieszek zrobiony z białego jedwabiu przeznaczony do noszenia hostii. Drugi purpurowy mieszek używany był do noszenia olejków do namaszczania.

Olej: Oliwa z oliwek. Hostia: wypieczony placek mączny.

Tonsura (z łac. Strzyżenie): 8.5 cm średnicy dla biskupów. 7.5 cm średnicy dla księży i 2.5 cm dla kleryków. Wykonywane było przez biskupów przy użyciu specjalnie do tego przeznaczonych nożyc.

Pierścień: ( ring, anneau, anello ) : używany był jako symbol jedności i poddania się co możemy znaleźć w Biblii księga Genesis XIII, 42 , księga Esther, III, 10, księga Danil, VI, 18. Noszony był przez wyższe władze kościelne. Niektórzy klerycy mogli nosić pierścienie za specjalnym przyzwoleniem.

Opat: termin pojawiający się w 18 wieku, oznaczający osobę odpowiedzialną za klasztor. Opaci nosili krzyże na piersi, pierścień, oraz pastorał.

Opis uzbrojenia szpitalików w 13 wieku, według Davida Nicolle’a:

1 tarcza, 1 surcoat, 1 miecz, czasem nóż bądź sztylet, 1 kaptur kolczy, 1 “afeutreure“ prawdopodobnie wczesna forma pikowanego kaftana, 1 para pikowanych nogawic + czasami nogawice kolcze, 1 hełm, 1 długa lanca kawaleryjska, lub krótka włócznia piechoty.

Żadnych dekoracji na jakiejkolwiek części broni.

Poprzez cały 13 wiek wszyscy rycerze w Ziemi Świętej, włączając w to szpitalików, zazwyczaj nosili własny pikowany kaftan (bez kaptura). Rękawice kolcze pojawiły się u nich w 12 wieku.

Odnośnie zróżnicowania uzbrojenia, pisze on że pod koniec 12 wieku, osobny kaptur (panceria) i kirys (lamelkowy bądź skórzany) mógł kosztować nawet 5 razy mniej niż pełna kolczuga. Opisuje on również, że mogli używać islamskich pancerzy lamelkowych zrobionych ze skóry, jazerant’ów , bądź khazagand’ów.

Podczas działań bojowych, pancerz mógł być noszony w specjalnej torbie znajdującej się za siodłem.

Hełm mógł być noszony na osłonie chroniącej podbródek dla zwiększenia osłony przed muzułmańskimi łucznikami.

W regionach należących do krzyżowców, osłony dla koni były niezwykle drogie i używane jedynie w skrajnych sytuacjach, eksploatowane aż do końca ich żywotności.

Lanca kawaleryjska była podstawową bronią. Jej długość dochodziła do 3 m.

Miecze ważyły pomiędzy 1 - 1.5 kg.

Maczugi mogły być używane jedynie przez nieszlachetnie urodzoną piechotę.

Wygląda na to, że dozwolone było używanie łuków.

Surcoat (tunika, płaszcz…) zawsze były noszone na pancerzu, tak by było je widać.

Gość

Slyszalem dosc ciekawe pogloski dotyczace uzywania kuszy.

Mianowicie kusza jako bron zostala spopularyzowana (zwlaszcza jej zaawansowane konstrukcje, korbowe itp), wlasnie podczas walk w ziemi swietej, do obrony oblezonych miast i jako alternatywna prosta w obsludze, bardzo skuteczna bron piechoty, mieszczan itp.

W przeciwienstwie do luku refleksyjnego uzywanego przez wojska wschodnie, skuteczne obslugiwanie kuszy nie wymagalo dlugoletniego wyszkolenia, a jej zasieg i precyzja przewyzszaly luk.

Co za tym idzie oddzial poczatkujacych kusznikow zlozonych z mieszczanstwa, potrail skutecznie dotrzymac w boju pola regularnej armii nieprzyjaciela.

Czy ktos wie cos wiecej na temat uzywania kuszy w tym okresie ?

Gość

Kusza była pierwszą bronią strzelającą w klasycznej pozycji strzelca karabinowgo. Miotanie z niej nie wymagało długiej nauki jak zauważył brat Michał. Nagle niepokonanego, opancerzonego rycerza który latami ćwiczył sie w rzemiosle mógł zwalic z kulbaki pierwszy lepszy ciura obozowy. Jak to zwykle bywa wyklinano na tą broń i publicznie okładano klątwami, nieustannie jednak używająć i doskonaląc...
( jest to prawie wierny cytat z ksiązki Szymona Kobylińskiego )

Jak dla mnie pojawienie sie kuszy było pierwszym znakiem zmian jakie zajdą i przyszłego zmierzchu rycerstwa.